تشخیص و درمان درماتیت سبورئیک یا شوره سر
درماتیت سبورئیک یا درماتیت سبوره (Seborrheic Dermatitis) که به عنوان اگزمای سبورئیک هم شناخته میشود، نوعی التهاب پوستی است که معمولاً در نقاطی که دارای تعداد زیادی غده تولیدکننده چربی است مثل کف سر، صورت، بالای قفسه سینه و پشت بدن ایجاد میشود.
شوره سر، شکل خفیفی از درماتیت سبوره است. این بیماری در دوره نوزادی نیز شایع است که به آن “کلاه گهواره” می‌گویند. کلاه گهواره معمولاً بین 8 تا 12 ماهگی از بین می‌رود.
اگزمای سبورئیک در نوزادان
این بیماری در نوزادان وضعیتی به نام کلاه گهواره به وجود می‌آورد که معمولاً باعث قرمزی و ایجاد پوسته‌های چربی در پوست سر و همچنین بر روی صورت، گوش‌ها، گردن و منطقه پوشک و چین خوردگی‌های پوست میشود.
اگر نوزادتان این علائم را دارد، احتمالاً دچار این التهاب پوستی شده است. البته باید به یاد داشته باشید که درماتیت سبوره‌ای در نوزادان معمولاً باعث خارش پوست نمی‌شود.
این حالت بیشتر اوقات بدون نیاز به درمان پس از چند هفته تا چند ماه بهبود می‌یابد. در غیر این صورت، برخی اقدامات برای درمان آن پیشنهاد میشود که در ادامه می‌توانید با این اقدامات آشنا شوید.
اگزمای سبورئیک در بزرگسالان
در بزرگسالان معمولاً بخشی از پوست که غدد چربی زیادی دارد، مانند سطح پوست سر و صورت، درگیر میشود. شوره سر یک حالت خفیف این بیماری است که ممکن است علت خارش پوست سرشما باشد.
این التهاب پوستی میتواند بر روی گوش‌ها، ابروها، پل و کناره‌های بینی، گودی بالای لب و وسط قفسه سینه شما ایجاد شود. ممکن است علائم اگزمای سبورئیک را در بالای کمر، زیر بغل و کشاله ران نیز مشاهده کنید. در مردان، این بیماری معمولاً در ناحیه ریش شدیدتر است.
توجه کنید که علائم شایع درماتیت سبوره در بزرگسالان شامل قرمزی، چربی، پوسته‌پوسته شدن و خارش نواحی درگیر است. پوسته‌ها معمولاً سفید، زرد یا قرمزرنگ هستند.
علت سبورئیک درماتیت چیست؟
علت اصلی آن شناخته شده نیست و چندین فاکتور را در فعالیت بیماری دخیل میدانند از جمله فعالیت غدد سباسه تحت تاثیر هورمونها که این بیان کننده علت تشدید بیماری در چند ماه اول زندگی و بعد از بلوغ میباشد از علل دیگر به فعالیت یک مخمر ساکن در پوست و مصرف برخی داروها را میتوان اشاره کرد. سابقه خانوادگی مثبت بیان کننده حساسیت فردی برای این بیماری است تغییر فصل و کاهش رطوبت و کاهش دما باعث تشدید بیماری در فصل زمستان و اوایل بهار و بهبود نسبی آن در فصل تابستان می شود.
مصرف برخی داروها باعث تشدید بیماری میشود از جمله گریزوفولوین ،سایمتیدین متیل دوپا ،آرسنیک طلا ،بوسپیرون ،کلرپرومازین ،هالوپریدول ،اینترفرون آلفا و فنوتیازین. بسیاری از اختلالات عصبی باعث تشدید سبورئیک درماتیت میشود اختلالات عصبی به علت عدم حرکت صورت باعث تجمع سبوم و در نتیجه تشدید بیماری میشود، از جمله آنها می توان به پارکینسون و آلزایمر و سکته مغزی و تشنج و عقب ماندگی ذهنی اشاره کرد.
از عوامل تشدید بیماری افسردگی و استرس عاطفی می توان اشاره کرد.
در موارد بسیار شدید و عدم پاسخ به درمان باید به فکر بیماریهای زمینهای از جمله HIV بود. کمبود ویتامین و عوامل تغذیه ای ثابت نشده که تشدید بیماری سبورئیک درماتیت نقش داشته باشد.
علائم بیماری سبورئیک درماتیت چیست؟
در تمام بیماران سبورئیک درماتیت یک مرحله سبورئیک وجود دارد که شامل پوسته ریزی خفیف تا شدید با پوسته های به رنگ زرد قرمز که میتواند همراه با خارش باشد. در بچه ها شروع در هفته های اول تا 3 ماه اول زندگی است اغلب در بالای سر با پوسته های زرد قهوهای چسبنده است که گاهی همه سر را درگیر می کند.
با توجه به قرمزی و پوسته ریزی در ناحیه صورت و سر میتواند تاثیرات منفی زیادی روی زندگی اجتماعی و کیفیت زندگی فرد داشته باشد در نتیجه کنترل بیماری در بالغین حائز اهمیت می باشد.
شیوع بیماری در بالغین حوالی بلوغ است و شدت آن در بالغین در دهه چهارم زندگی است و در نواحی صورت به طور قرینه در قسمت داخلی ابروها و پیشانی بالای پلک و خط خنده و اطراف بینی دیده میشود سایر قسمتها که میتواند در این بیماری درگیر شود شامل پشت گوش داخل کانال خارجی گوش و سر و گردن نواحی بین سینه و پشت و ناف است.
شدت علائم درماتیت سبورئیک چگونه است؟
میزان پیشرفت و شدت علائم درماتیت سبوره، پاسخ هر فرد به درمان و فاصله زمانی فروکش کردن علائم تا عود مجدد یا حتی میزان احتمال عود مجدد، در افراد مختلف، متفاوت است و به عوامل متعددی بستگی دارد. مانند:
- میزان ترشح سبوم (چربی طبیعی پوست)
- قدرت یا ضعف سیستم ایمنی فرد
- یکپارچگی سد پوستی (میزان سلامت اپیدرم)
- میکروبیوم پوست (جمعیت میکروارگانیسم‌هایی که به طور طبیعی روی سطح پوست انسان زندگی می‌کنند.)
- جمعیت و وضعیت قارچ مالاسزیا روی سطح پوست (این قارچ به طور طبیعی روی سطح پوست همه افراد وجود دارد، اما در برخی موارد جمعیت آن زیاد و مشکل‌ساز میشود.)
- شرایط هورمونی و سیستم عصبی بدن
- عوامل محیطی
درمان درماتیت سبوره در نوزادان
در صورت ابتلای نوزادتان به درماتیت سبوره‌ای، باید توجه کنید این بیماری اغلب به خودی خود برطرف میشود. اما ممکن است نوزادتان در بعضی موارد به درمان نیاز پیدا کند. در این صورت، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید.
- سر نوزاد را مرتباً با شامپوی بچه بشویید و پس از شستشو، پوسته‌ها را به آرامی با یک برس نرم مثل مسواک نرم یا شانه (غیر فلزی) با دندانه‌های باریک جدا کنید.
- مقدار کمی از یک امولینت (وازلین، روغن گیاهی، روغن معدنی یا روغن بچه) را روی پوست سر نوزادتان بمالید تا پوسته‌ها شل شوند. در ادامه برای جدا کردن پوسته‌ها، پوست سر نوزاد را با یک برس نرم ماساژ دهید. سپس سر نوزاد را با استفاده از یک شامپوی بچه که خاصیت درمانی ندارد (شامپو بچه معمولی)، شستشو دهید.
اگر با وجود این اقدام‌ها، کلاه گهواره برطرف نشد و همچنان باقی ماند، حتماً با یک پزشک مشورت کنید. احتمالاً پزشک یک کورتیکواستروئید موضعی ملایم یا یک شامپوی ضد قارچ تجویز خواهد کرد. در این صورت نحوه استفاده از آن را به دقت از پزشک بپرسید و رعایت کنید. مراقب چشمان نوزاد خود باشید.
درمان درماتیت سبوره در بزرگسالان
درماتیت سبوره‌ای در بزرگسالان، مزمن است. با وجود این، باید به فکر کنترل بلندمدت آن باشید. بسته به اینکه پوست سر شما درگیر بیماری شده باشد یا قسمت‌های دیگر بدنتان، راه درمان متفاوت است:
1 –درماتیت سبورئیک پوست سر یا شوره سر (نوع خفیف آن)
شوره، یک اختلال رایج و مزمن پوست سر است. مشخصه آن پوسته‌پوسته شدن پوست کف سر است. با اینکه شوره سر مشکلی مسری یا جدی نیست، اما ظاهری ناخوشایند دارد. برای همین است که درمان شوره سر و رفع شوره و خارش سر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های افرادی است که به ظاهر خود اهمیت می‌دهند.
این مشکل میتواند با استفاده از شامپو ضد شوره درمان شود، شامپوهایی که اغلب به نسخه پزشک هم نیاز ندارند.
انواع مختلفی از شامپوهای ضد شوره وجود دارد که تفاوت اصلی بین آنها در مواد موثره‌شان است. تمام این درمان‌ها به طور یکسان پس از چهار هفته استفاده مداوم، مؤثر خواهند بود. این مواد موثره عبارتند از:
- سولفید سلنیوم
- گل تار
- زینک پیریتیون
- کتوکونازول
- سالیسیلیک اسید
برای نتیجه بهتر، اجازه دهید شامپو به مدت 5 تا 10 دقیقه قبل از آبکشی روی سر باقی بماند و سپس آبکشی کنید تا به طور کامل از سر شسته شود.
در ابتدا باید شامپو را هر روز استفاده کنید و پس از آن یک روز در میان تا زمانی که علائم بهبود یابند. این شامپوها را می‌توانید تا هر زمان که نیاز بود استفاده کنید. اگر بعد از چهار تا 6 هفته استفاده از شامپو، علائم بهبود نیافت، یک شامپوی دیگر را امتحان کنید.
همچنین ممکن است یک شامپو برای مدتی اثر خوبی داشته باشد ولی کم‌کم حس کنید در حال بی‌اثر شدن است. در این صورت از شامپوی دیگری که حاوی یکی دیگر از مواد مؤثره گفته‌شده باشد، استفاده کنید. حتماً دقت کنید دقیقاً طبق دستورالعمل آن، شامپو کنید؛ هم در مورد مدت زمانی که شامپو روی سرتان باقی می‌ماند و هم در مورد بازه چند هفته‌ای که باید برای اثربخشی به شامپو زمان دهید.
برخی از این شامپوها برای پوست صورت، سینه و گوش‌ها هم قابل استفاده هستند؛ در این مورد از پزشک متخصص پوست یا دکتر داروساز بپرسید.
2 –درماتیت سبوره‌ای غیر پوست سر
درماتیت سبوره‌ای صورت، تنه و چین‌های صورت عموماً با کورتیکواستروئیدهای موضعی و عوامل ضد قارچ درمان میشود.
احتمالاً پزشک در ابتدا برای شما کورتیکواستروئیدهای ضعیف موضعی مثل کرم هیدروکورتیزون 1% تجویز می‌کند. این کرم را می‌توانید یک تا دو بار در روز تا زمان بهبود علائم استفاده کنید. اگر بعد از دو هفته هیچ پیشرفتی مشاهده نکردید، دوباره به پزشک متخصص مراجعه کنید.
تغییر سبک زندگی و درمان‌های خانگی درماتیت سبورئیک
احتمال اینکه بتوانید بیماری درماتیت سبوره خود را از طریق تغیر سبک زندگی و مراقبت‌های خانگی، کنترل کنید، اصلاً کم نیست. برخی از مهم‌ترین مواردی که باید رعایت کنید به شرح زیر است:
- از تماس با آلودگی‌های شیمیایی و دود و غبار تا حدممکن پرهیز کنید.
- سیگار نکشید و در معرض دود آن نیز قرار نگیرید.
- رژیم غذایی خود را همین امروز اصلاح کنید. در ادامه به طور مفصل در این مورد صحبت کرده‌ایم.
- استرس و اضطراب خود را کنترل کنید
- خواب سالم و کافی بیش از آنچه تصور می‌کنید در کنترل علائم و پیشگیری از عود مجدد بیماریهای التهابی مؤثر است. با رعایت نکات بهداشت خواب می‌توانید به مرور کیفیت خواب خود را افزایش دهید.
توجه داشته باشید که بهترین رویکرد درمانی برای شما، به نوع پوست، شدت بیماری و ناحیه درگیر در بدنتان بستگی دارد (مثلاً اینکه آیا سر و صورت درگیر شده یا علائم در نواحی دیگر بدن بروز کرده است). البته حتی اگر علائم‌تان برطرف شود، باز هم، ممکن است مدتی بعد دوباره بروز کند. بنابراین، علائم و نحوه پاسخ بدنتان به هر درمانی که در پیش می‌گیرید را به دقت پایش کنید تا در صورتی که علائم دوباره شروع شد، بتوانید درمان مؤثر را سریع‌تر تکرار کنید.
سایر درمان‌های خانگی درماتیت سبوره
اقدامات زیر میتواند در کنترل علائم درماتیت سبوره به شما کمک کند:
- پوسته‌ها را نرم کرده و از روی سر خود پاک کنید:مقداری روغن معدنی یا روغن زیتون را روی سر خود ماساژ دهید. بگذارید یک ساعت بماند و سپس با شانه یا برس غیرفلزی سر خود را شانه کنید تا پوسته‌ها کم‌کم جدا شوند. سپس مطابق معمول شستشو کنید.
- پوست خود را به طور منظم بشوئید، اما از شوینده‌های قوی استفاده نکنید. همین‌طور مطمئن شوید ذرات شوینده روی پوست شما باقی نمانده است. پس از هر بار شستشو در حالی که پوست هنوز رطوبت دارد، از کرم مرطوب‌کننده استفاده کنید.
- از کرم‌های تخصصی استفاده کنید: ابتدا یک کرم کورتیکواستروئیدی ملایم را روی نواحی درگیر پوستی امتحان کنید. مراقب باشید کرم وارد چشم‌تان نشود. اگر پس از مدتی جواب نگرفتید، از کرم ضد قارچ کتوکونازول استفاده کنید (دقیقاً مطابق دستورالعمل).
- از ابزار و محصولات حالت‌دهنده مو استفاده نکنید.اسپری‌های مو، ژل‌ها، سشوار و سایر محصولات و ابزار مشابه، در مسیر درمان شما اختلال ایجاد می‌کنند.
- از مصرف محصولات پوست و مو که حاوی الکل هستند، اجتناب کنید. الکل علائم پوستی درماتیت سبوره را شعله‌ور می‌کند.
- لباس‌های نخی با بافت نرم بپوشید. این پارچه‌ها جریان هوا را در سطح پوست شما مسدود نمی‌کنند و موجب تحریک و آزار پوست نیز نمی‌شوند.
- پلک‌های خود را با ملایمت شستشو دهید. اگر پلک‌هایتان قرمز یا پوسته‌پوسته شده‌اند، آنها را هرشب با شامپو بچه معمولی به آرامی بشویید و پوسته‌ها را با ملایمت توسط یک گوش‌پاک‌کن، پاک کنید. کمپرس گرم هم به بهبود علائم درماتیت سبوره پلک کمک می‌کند.
- اگر ریش و سبیل دارید از شامپوی صورت به طور مرتب استفاده کنید. درماتیت سبورئیک معمولاً زیر موهای ریش و سبیل، شدیدتر است. در این موارد، صورت خود را روزانه با شامپوی کتوکونازول یک درصد شستشو دهید تا علائم فروکش کنند. سپس دفعات استفاده از شامپو را به یک بار در هفته کاهش دهید. تراشیدن ریش و سبیل نیز میتواند علائم را کاهش دهد. البته باید این کار را بسیار با احتیاط انجام دهید تا به پوست آسیب وارد نکنید. پیش از اصلاح نیز حتماً پوست خود را مرطوب کنید تا سایش و اصطکاک باعث آزار پوست نشود.
سخن پایانی
دکتر سیده هدیه ذکاوت، متخصص پوست و مو در کلینیک ریحانه النبی، با تخصص خود در زمینه بیماریهای پوستی مانند شوره سر، به بانوان کمک می‌کند. شوره سر یکی از مشکلات شایع پوستی است که به صورت ترکیبی از خشکی پوست سر و تولید زیاد سلول‌های چربی رخ می‌دهد. دکتر ذکاوت با بهره‌گیری از روش‌های تشخیصی پیشرفته و استفاده از بهترین روش‌های درمانی، مشکل شوره سر را بهبود می‌بخشد. او با تجویز داروها و شامپوهای قوی‌تر و موثرتر، به همراه راهنمایی‌های مناسب در مورد مراقبت از مو و پوست سر، بانوان را در درمان و کنترل شوره سر یاری می‌کند. با تجربه و دانش عمیق خود، دکتر ذکاوت به هدف خود از ارائه خدمات بهترین درمانی را با تمرکز بر بهبود وضعیت پوست و موی بانوان دنبال می‌کند.
در صورتی که نواحی درگیر پوست‌تان، دچار خارش هم شد، سعی کنید به هیچ‌وجه پوسته‌ها را با خاراندن یا با فشار ناخن نَکَنید. پوست این نواحی، آسیب‌دیده و بسیار حساس است و اگر اصطلاحاً باز شود، احتمال عفونت بسیار افزایش می‌یابد. مطمئناً نمی‌خواهید در این شرایط، درگیر درمان عفونت پوستی هم بشوید.
به جای خاراندن و کندن پوسته‌ها، برای تسکین خارش، می‌توانید از یک کرم ضد قارچ بدون نسخه یا یک کرم ضد خارش که برای چنین مشکلات پوستی طراحی شده‌اند، استفاده کنید.
اگر پوست سر یا ناحیه ریش و سبیل شما (نواحی پوست که موهای بلند دارد) دچار خارش است، یک شامپوی ضد قارچ بدون نسخه میتواند در تسکین خارش این نواحی مؤثر باشد.
تجربه شما
اگر شما یا یکی از نزدیکانتان سابقه ابتلا به یکی از انواع درماتیت به ویژه درماتیت سبورئیک را دارید، تجربه خود را در قسمت نظرات با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید. همچنین اگر پرسشی در این مورد دارید مطرح نمائید تا توسط خانم دکتر ذکاوت پاسخگوی شما عزیزان باشیم.
