شپش حشرهای کوچک، بدون بال و انگلی است که از خون انسان یا حیوان تغذیه میکند. شپشها قهوهای یا خاکستری رنگ هستند و طول آنها حدود ۲ تا ۳ میلیمتر است. آنها دارای پاهایی با چنگالهای کوچک هستند که به آنها کمک میکند تا به موها یا پرهای میزبان خود بچسبند.
سه نوع اصلی شپش وجود دارد:
- شپش سر روی پوست سر انسان زندگی میکند.
- شپش بدن روی بدن انسان، به ویژه در ناحیه کمر و ران زندگی میکند.
- شپش عانه در ناحیه عانه و بواسیر انسان زندگی میکند.
شپشها با تماس مستقیم از فردی به فرد دیگر منتقل میشوند. آنها همچنین میتوانند از طریق شانهها، کلاهها، برسها و سایر وسایل شخصی که توسط یک فرد آلوده استفاده شدهاند، منتقل شوند.
علت ابتلا به شپش سر
علت اصلی ابتلا به شپش سر، تماس مستقیم با فرد آلوده است. این تماس میتواند از طریق بازی، سر به سر گذاشتن، یا استفاده از وسایل شخصی مشترک مانند کلاه، برس مو، روسری، یا شانه انجام شود.
شپشها همچنین میتوانند از طریق لباسها یا ملحفههای آلوده منتقل شوند. با این حال، این روش انتقال کمتر شایع است.
شپشها نمیتوانند پرواز کنند یا بپرند، بنابراین برای انتقال به فرد جدید باید با تماس مستقیم با بدن یا وسایل شخصی فرد آلوده تماس داشته باشند.
شپش سر به بهداشت شخصی مربوط نیست و میتواند به هر کسی، صرف نظر از سن، جنس، یا سطح اجتماعی اقتصادی، مبتلا شود.
طول عمر شپش
طول عمر شپش به نوع شپش بستگی دارد. شپش سر و شپش عانه میتوانند تا 30 روز زنده بمانند، در حالی که شپش بدن میتواند تا 3 هفته زنده بماند.
شپش سر و شپش عانه در دمای 22 تا 27 درجه سانتیگراد و رطوبت 70 تا 80 درصد رشد میکنند. در این شرایط، شپش سر ماده میتواند روزانه 10 تا 12 تخم بگذارد. تخمهای شپش به موها میچسبند و 5 تا 10 روز طول میکشد تا از تخم خارج شوند.
شپش بدن در دمای 20 تا 30 درجه سانتیگراد و رطوبت 50 تا 70 درصد رشد میکند. در این شرایط، شپش بدن ماده میتواند روزانه 3 تا 10 تخم بگذارد. تخمهای شپش بدن به موها یا لباسها میچسبند و 6 تا 10 روز طول میکشد تا از تخم خارج شوند.
شپشها بدون غذا نمیتوانند زنده بمانند. شپش سر و شپش عانه هر 3 تا 6 ساعت یک بار باید از خون تغذیه کنند. شپش بدن هر 2 تا 3 روز یک بار باید از خون تغذیه کند.
چه زمانی برای درمان شپش به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، بهتر است برای درمان شپش به پزشک مراجعه کنید:
- خارش شدید پوست سر
- پیدا شدن شپش یا تخم شپش (معروف به رشک) در موها
- پیدا شدن لکههای خون روی لباس یا ملحفه
اگر فرزند شما به شپش مبتلا شده است، مهم است که تمام اعضای خانواده را بررسی کنید و در صورت لزوم، آنها را نیز درمان کنید.
پزشک میتواند داروهای ضد شپش را برای شما تجویز کند. این داروها معمولاً به صورت شامپو، پودر یا اسپری در دسترس هستند. همچنین، پزشک میتواند در مورد روشهای صحیح استفاده از داروهای ضد شپش به شما آموزش دهد.
در برخی موارد، ممکن است پزشک درمانهای دیگری را نیز برای شما تجویز کند. این درمانها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- شانهکردن موها با شانه ضد شپش
- شستشوی لباسها و ملحفهها در آب داغ
- استفاده از حشرهکشها برای از بین بردن شپشها از روی وسایل شخصی
اگر درمانهای خانگی یا داروهای بدون نسخه برای شما موثر نبودند، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک میتواند داروهای ضد شپش قویتری را برای شما تجویز کند.
داروهای تجویزی برای شپش سر عبارتند از:
- ایورمکتین (اسکلایس): ایورمکتین یک داروی ضد انگلی است که برای درمان شپش سر، شپش بدن، و گال استفاده میشود. ایورمکتین به صورت قرص یا محلول خوراکی در دسترس است.
- اسپینوزاد (آونیکس): اسپینوساد یک داروی ضد انگلی است که برای درمان شپش سر استفاده میشود. اسپینوساد به صورت محلول موضعی در دسترس است.
- داروی ضد شپش مبتنی بر پیرترین: این دارو ممکن است به شکل شامپو یا موس تجویز شود. داروها بر پایۀ پیرترین معمولا برای درمان شپش در کودکان کاربرد دارند.
ایورمکتین
ایورمکتین یک داروی ضد انگلی است که برای درمان شپش سر، شپش بدن، و گال استفاده میشود. ایورمکتین به صورت قرص یا محلول خوراکی در دسترس است.
نحوه استفاده از ایورمکتین
برای درمان شپش سر با ایورمکتین، باید 200 میکروگرم از این دارو را به ازای هر کیلوگرم وزن بدن مصرف کنید. این دارو را میتوان به صورت یک دوز واحد یا به دو دوز تقسیمشده در دو روز متوالی مصرف کرد.
عوارض جانبی ایورمکتین
عوارض جانبی شایع ایورمکتین عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- درد شکم
- بثورات پوستی
اسپینوزاد
اسپینوزاد یک داروی ضد انگلی است که برای درمان شپش سر استفاده میشود. اسپینوساد به صورت محلول موضعی در دسترس است.
نحوه استفاده از اسپینوساد
برای درمان شپش سر با اسپینوساد، باید 100 میلیگرم از این دارو را به ازای هر کیلوگرم وزن بدن روی پوست سر بمالید. این دارو را باید به مدت 10 دقیقه روی پوست سر نگه دارید و سپس با آب و شامپو بشویید.
عوارض جانبی اسپینوساد
عوارض جانبی شایع اسپینوساد عبارتند از:
- خارش
- خشکی پوست
- سوزش پوست
- سردرد
- سرگیجه
- حالت تهوع
- استفراغ
نکات مهم در استفاده از داروهای تجویزی برای شپش سر
- قبل از استفاده از هر داروی تجویزی، حتماً با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
- دستورالعملهای استفاده از دارو را به دقت دنبال کنید.
- اگر باردار هستید یا شیر میدهید، قبل از استفاده از دارو به پزشک خود اطلاع دهید.
درمانهای خانگی برای شپش سر
در کنار داروهای تجویزی، میتوان از درمانهای خانگی نیز برای درمان شپش سر استفاده کرد. برخی از درمانهای خانگی موثر برای شپش سر عبارتند از:
- شانهکردن موها با شانه ضد شپش:شانهکردن موها با شانه ضد شپش یکی از موثرترین روشهای درمان شپش سر است. شانه ضد شپش دارای دندانههای ریز و نزدیک به هم است که میتواند شپشها و تخمهای آنها را از بین ببرد.
نحوه شانهکردن موها با شانه ضد شپش
برای شانهکردن موها با شانه ضد شپش، مراحل زیر را دنبال کنید:
- موهای خود را با آب گرم و شامپو بشویید.
- موهای خود را به چند قسمت تقسیم کنید.
- قسمتهای کوچک مو را با شانه ضد شپش شانه کنید.
- شانه را به دقت بررسی کنید تا شپش یا تخم شپش پیدا کنید.
- اگر شپش یا تخم شپش پیدا کردید، آنها را با شانه از بین ببرید.
- شستشوی لباسها و ملحفهها در آب داغ: شپشها و تخمهای آنها میتوانند تا 2 روز در دمای اتاق زنده بمانند. بنابراین، شستشوی لباسها و ملحفهها در آب داغ میتواند به از بین بردن شپش کمک کند.
- استفاده از حشرهکشها برای از بین بردن شپشها از روی وسایل شخصی
- استفاده از سرکه: سرکه میتواند به خفه کردن شپشها کمک کند. برای استفاده از سرکه برای درمان شپش سر، مراحل زیر را دنبال کنید:
- موهای خود را با آب گرم و شامپو بشویید.
- موهای خود را به چند قسمت تقسیم کنید.
- قسمتهای کوچک مو را با سرکه آغشته کنید.
- سرکه را به مدت 30 دقیقه روی موهای خود نگه دارید.
- موهای خود را با آب گرم و شامپو بشویید.
- پودر ماشین لباسشویی : یکی از روشهایی که به تازگی آن را برای درمان شپش معرفی میکنند شست و شوی موی سر با پودر ماشین لباسشویی است. به این نکته دقت کنید که پودر ماشین بیشتر از یک دقیقه روی سرتان نماند.
- سس مایونز :شاید این جمله در ابتدا به ظاهر عجیب بیاید اما سس مایونز یکی از روشهای موثر و درمانی سریع برای شپش است و باعث خفگی شپشها میشود. در این روش درمان لازم است سس مایونز را به ریشه مو خود بزنید و سپس سر خود را با پلاستیک ببندید. بهتر است سس مایونز نصف روز روی سر شما بماند. بعد از چند ساعت موهای خود را با شامپو بشویید.
- استفاده از روغنها برای درمان شپش: روغنهای گیاهی نیز مثل سس مایونز باعث خفگی شپش میشود. استفاده از روغن نارگیل، روغن درخت چای، روغن چریش، روغن بادام و روغن زیتون برای درمان شپش موی سر استفاده میشود. نحوۀ استفاده از روغنها برای درمان شپش مثل سس مایونز است.
- درمان شپش با جوشانده اسپند: یکی دیگر از درمانهایی که برای شپش موی سر جواب میدهد جوشانده اسپند است. اسپند را بجوشانید و سپس به ریشه موهایتان بزنید. بهتر است جوشانده 20 تا 40 دقیقه روی سر بماند.
- درمان شپش موی سر با حنا نسخه قدیمی طب سنتی:برای استفاده از این روش سنتی و کاملا طبیعی به یک شانه با دندانه های ریز و حنا طبیعی نیاز داریم. حنا را به روش معمول ( مخلوط کردن مقداری از حنا با آب گرم ) درست کنید و سپس تمام موهای سر را با آن پوشش دهید. یک پوشش پلاستیکی روی موها قرار دهید و اجازه دهید تا حنا به مدت 3 ساعت روی مو و پوست سر باقی بماند. سپس موهای خود را بشویید و با استفاده از شانه به آرامی موها را شانه بزنید. با استفاده از این روش شپش مو تا حد زیادی از بین خواهد رفت.